Chơi nhạc Baroque: Chọn Cembalo, Clavichord hay Piano hiện đại?

Bạn đam mê âm nhạc Baroque và băn khoăn giữa chọn Cembalo, Clavichord hay Piano hiện đại để thể hiện kiệt tác của Bach, Handel? Bài viết này Trung Nguyên Piano sẽ phân tích sâu sắc đặc điểm, kỹ thuật và tính thực tiễn của từng loại, giúp bạn chọn được nhạc cụ phù hợp nhất với mục đích và ngân sách của mình.

Giới thiệu tổng quan về âm nhạc Baroque và thách thức lựa chọn nhạc cụ

Thời kỳ Baroque (khoảng 1600-1750) là một giai đoạn rực rỡ của âm nhạc cổ điển, nổi bật với cấu trúc đối âm phức tạp và kỹ thuật trang trí hoa mỹ. Trong giai đoạn này, các nhạc cụ phím như organ, cembalo và clavichord giữ vai trò trung tâm trong cả sáng tác và biểu diễn.

Tuy nhiên, người chơi nhạc Baroque ngày nay thường đối mặt với một lựa chọn khó khăn. Đó là sự giằng co giữa việc theo đuổi âm thanh chân thực, nguyên bản của các nhạc cụ cổ và tính thực tiễn, sự phổ biến của piano hiện đại. Lựa chọn nào sẽ truyền tải đúng tinh thần tác phẩm mà vẫn phù hợp với điều kiện thực tế? Đây là câu hỏi mà nhiều người yêu nhạc trăn trở.

Khám phá các nhạc cụ bàn phím chính thời kỳ Baroque

Để đưa ra quyết định đúng đắn, trước hết bạn cần hiểu rõ đặc tính của những nhạc cụ đã làm nên linh hồn cho âm nhạc thời kỳ này.

Clavichord: Sự tinh tế thầm lặng

Clavichord là một nhạc cụ có âm thanh rất nhỏ, mang tính cá nhân và thường dùng để luyện tập riêng tư. Cơ chế tạo âm của nó rất độc đáo: khi phím được nhấn, một lưỡi kim loại gọi là tangent sẽ trực tiếp chạm vào dây đàn.

Đặc điểm này tạo ra âm thanh mềm mại, tinh tế và cho phép người chơi thực hiện kỹ thuật bebung (rung ngón để tạo hiệu ứng ngân rung), một khả năng mà cembalo và piano thời kỳ đầu không có. Tuy nhiên, âm lượng quá nhỏ khiến Clavichord không phù hợp cho các buổi biểu diễn công cộng.

Cembalo (Harpsichord): Âm thanh lấp lánh của thời đại hoàng kim

Cembalo, hay còn gọi là harpsichord, là nhạc cụ bàn phím quan trọng và phổ biến nhất thời Baroque. Âm thanh được tạo ra khi một mẩu da hoặc nhựa cứng gọi là plectrum gảy vào dây đàn, tương tự như cách gảy đàn guitar.

Cơ chế này tạo ra âm sắc trong trẻo, sắc nét và có phần lấp lánh. Một đặc điểm quan trọng là âm lượng của cembalo không thay đổi dù bạn nhấn phím mạnh hay nhẹ. Vì vậy, sự biểu cảm trong âm nhạc được thể hiện qua cách nhả ngón (articulation), nhịp điệu và các nốt trang trí tinh xảo. Các nhà soạn nhạc vĩ đại như Johann Sebastian Bach hay Domenico Scarlatti đã viết nhiều kiệt tác cho nhạc cụ này.

Đàn Piano hiện đại: Sự phát triển vượt bậc từ Pianoforte

Piano hiện đại hay còn được biết đến với với một số tên gọi khác như piano điện, piano hybrid, piano cơ,… là kết quả của một hành trình phát triển kéo dài hàng thế kỷ, bắt nguồn từ một phát minh mang tính cách mạng.

Lịch sử và nguyên lý tạo âm: Từ Pianoforte của Bartolomeo Cristofori đến piano hiện đại

Vào khoảng năm 1700, Bartolomeo Cristofori, một người thợ làm đàn người Ý, đã phát minh ra “pianoforte”. Sự đột phá nằm ở cơ chế búa gõ vào dây đàn, cho phép người chơi tạo ra âm thanh to hoặc nhỏ (piano – forte) tùy thuộc vào lực nhấn phím. Đây là điều mà cembalo không làm được.

Trải qua nhiều cải tiến, pianoforte dần phát triển thành những cây grand piano và upright piano mạnh mẽ, giàu biểu cảm mà chúng ta biết ngày nay.

Đặc điểm âm sắc và dải biểu cảm rộng

Ưu thế lớn nhất của piano hiện đại là khả năng biểu cảm vô cùng linh hoạt. Người chơi có thể kiểm soát hoàn toàn cường độ âm thanh (dynamics), từ những đoạn nhạc nhẹ nhàng, thì thầm đến những hợp âm mạnh mẽ, vang dội.

Thêm vào đó, pedal sustain (pedal vang) cho phép các nốt nhạc ngân dài, tạo ra sự kết nối liền mạch và một không gian âm thanh đầy đặn, phong phú mà các nhạc cụ Baroque không có.

Ưu điểm và thách thức khi chơi nhạc Baroque trên Piano hiện đại

Chơi nhạc Baroque trên piano hiện đại mang lại cả thuận lợi và khó khăn.

• Ưu điểm: Piano rất phổ biến, dễ tiếp cận và có âm lượng lớn phù hợp với mọi không gian biểu diễn. Dải biểu cảm rộng của nó cũng mở ra những cách diễn giải mới cho các tác phẩm cổ.
• Thách thức: Âm sắc dày và ấm của piano khác biệt so với âm thanh trong trẻo của cembalo. Độ ngân vang dài của pedal có thể làm nhòe đi sự rõ ràng của các bè trong cấu trúc đối âm phức tạp. Người chơi cần điều chỉnh kỹ thuật để không lạm dụng pedal và phải tập trung vào sự mạch lạc của từng nốt nhạc.

So sánh chuyên sâu: Cembalo, Clavichord và Piano hiện đại trong bối cảnh nhạc Baroque

Hãy cùng đặt ba nhạc cụ này lên bàn cân để thấy rõ sự khác biệt cốt lõi khi thể hiện âm nhạc Baroque.

Cơ chế tạo âm và ảnh hưởng đến âm sắc

Sự khác biệt nền tảng đến từ cơ chế tạo âm:

• Clavichord: Lưỡi kim loại chạm vào dây, tạo âm thanh mềm, ấm, có thể rung.
• Cembalo: Mẩu cứng gảy vào dây, tạo âm thanh sắc, sáng, âm lượng không đổi.
• Piano: Búa nỉ gõ vào dây, tạo âm thanh dày, vang, âm lượng thay đổi linh hoạt.

Mỗi cơ chế tạo ra một “màu” âm thanh đặc trưng, ảnh hưởng trực tiếp đến cách các tác phẩm Baroque được cảm nhận.

Khả năng biểu cảm và kỹ thuật diễn tấu

Trên cembalo, biểu cảm nằm ở sự tinh tế của articulation (cách ngón tay chạm và rời khỏi phím) và sự hoa mỹ của các nốt trang trí. Người chơi tạo ra sự tương phản bằng cách thay đổi độ dài ngắn của nốt nhạc.

Ngược lại, trên piano, biểu cảm chủ yếu đến từ dynamics (sự thay đổi về cường độ to-nhỏ). Điều này đòi hỏi người chơi phải có tư duy âm nhạc khác biệt để không áp đặt thói quen chơi nhạc Lãng mạn vào các tác phẩm Baroque.

Tính chân thực lịch sử và trải nghiệm âm nhạc

Chơi nhạc Baroque trên cembalo mang lại trải nghiệm chân thực nhất, gần gũi với ý đồ nguyên bản của nhà soạn nhạc. Âm thanh của nó phản ánh đúng bối cảnh âm nhạc của thế kỷ 17-18.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chơi nhạc Bach trên piano là sai. Nhiều nghệ sĩ vĩ đại đã chứng tỏ rằng piano có thể mang đến một góc nhìn mới mẻ, sâu sắc và đầy tính nhân văn cho các kiệt tác Baroque.

Lựa chọn phù hợp: Cembalo hay Piano hiện đại cho người chơi nhạc Baroque?

Sự lựa chọn cuối cùng phụ thuộc vào chính bạn. Hãy cân nhắc các yếu tố sau:

Xác định mục đích sử dụng

• Nghiên cứu và biểu diễn chuyên nghiệp: Nếu bạn là sinh viên nhạc viện, nghệ sĩ chuyên nghiệp muốn theo đuổi phong cách biểu diễn chân thực lịch sử, một cây cembalo là lựa chọn lý tưởng.
• Học tập và giải trí: Nếu bạn chủ yếu học tập, khám phá các tác phẩm Baroque và chơi nhiều thể loại nhạc khác, một cây piano hiện đại (cơ hoặc điện) sẽ linh hoạt và thiết thực hơn rất nhiều.

Ngân sách và điều kiện thực tế

Cembalo và clavichord là những nhạc cụ hiếm, đắt đỏ và đòi hỏi bảo trì rất phức tạp, đặc biệt tại Việt Nam. Chi phí để sở hữu và chăm sóc một nhạc cụ cổ là rất lớn.

Trong khi đó, piano có nhiều phân khúc giá, từ những cây đàn upright piano cho gia đình đến những cây grand piano biểu diễn. Việc tìm kiếm kỹ thuật viên lên dây, sửa chữa cũng dễ dàng hơn nhiều.

Giải pháp hiện đại: Piano điện với tính năng mô phỏng âm thanh Baroque

Đối với nhiều người, piano điện là một giải pháp dung hòa hoàn hảo. Các mẫu piano điện chính hãng hiện nay, đặc biệt từ các thương hiệu như Yamaha, Roland, Casio, thường tích hợp sẵn các mẫu âm thanh (voices) của harpsichord chất lượng cao.

Ưu điểm của giải pháp này:

• Chi phí hợp lý: Rẻ hơn nhiều so với việc mua một cây cembalo thật.
• Linh hoạt: Bạn có thể chuyển đổi giữa tiếng piano và harpsichord chỉ bằng một nút bấm.
• Tiện lợi: Cho phép luyện tập với tai nghe, không cần lên dây, và không chiếm nhiều diện tích.

Từ kinh nghiệm tư vấn, chúng tôi nhận thấy đây là lựa chọn tối ưu cho những ai muốn trải nghiệm âm sắc Baroque mà không phải hy sinh sự tiện lợi của công nghệ hiện đại.

Phát triển kỹ năng chơi nhạc Baroque trên Piano hiện đại

Nếu bạn chọn piano hiện đại, hãy áp dụng những kỹ thuật sau để приблизиться đến tinh thần Baroque:

Điều chỉnh kỹ thuật và tư duy âm nhạc

• Hạn chế tối đa pedal sustain: Chỉ sử dụng pedal một cách có ý thức ở những đoạn nhạc cần sự kết nối đặc biệt, tránh làm mờ đi các bè đối âm.
• Tập trung vào articulation: Luyện tập các kiểu ngón non-legato (chơi rời nốt) để tạo ra sự rõ ràng, mạch lạc như trên cembalo.
• Nghiên cứu phong cách biểu diễn: Nghe nhiều bản ghi âm của các nghệ sĩ cembalo nổi tiếng để hiểu về nhịp điệu, cách nhấn nhá và trang trí đặc trưng.

Luyện tập các tác phẩm tiêu biểu

Bắt đầu với những tác phẩm nền tảng sẽ giúp bạn nắm vững phong cách này. Một vài gợi ý bao gồm:

• J.S. Bach: “Inventions & Sinfonias”, “The Well-Tempered Clavier”.
• Domenico Scarlatti: Các bản Sonatas ngắn.
• George Frideric Handel: Các tổ khúc cho đàn phím.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về nhạc cụ Baroque và Piano

• Chơi nhạc Bach trên piano hiện đại có bị coi là không đúng tinh thần gốc không?

Câu trả lời là KHÔNG. Đây là một chủ đề tranh luận học thuật, nhưng nhiều nghệ sĩ piano vĩ đại đã chứng minh rằng việc diễn giải nhạc Bach trên piano có thể mang lại vẻ đẹp và chiều sâu riêng, miễn là người chơi hiểu rõ phong cách Baroque.

Tham khảo: Top 10 bản nhạc Piano bất hủ của Bach đáng thưởng thức

• Làm sao để piano hiện đại có âm thanh gần giống cembalo nhất?

Bạn không thể thay đổi âm sắc cơ bản của piano, nhưng có thể điều chỉnh kỹ thuật chơi: sử dụng ngón tay dứt khoát, gần như không dùng pedal, và tập trung vào sự rõ ràng của từng nốt nhạc.

• Mua đàn harpsichord (cembalo) ở đâu tại Việt Nam?

Việc tìm mua harpsichord mới hoặc cũ tại Việt Nam rất khó khăn. Chúng thường phải được đặt hàng riêng từ các nghệ nhân ở nước ngoài với chi phí rất cao.

• Piano điện có tiếng harpsichord có thực sự thay thế được cembalo thật không?

Về mặt âm thanh, công nghệ lấy mẫu ngày nay đã tái tạo tiếng harpsichord rất chân thực. Tuy nhiên, cảm giác phím và cơ chế phản hồi của một cây cembalo cơ học vẫn là một trải nghiệm độc đáo không thể thay thế hoàn toàn. Dù vậy, piano điện vẫn là một công cụ luyện tập và trải nghiệm tuyệt vời.

• Người mới học nhạc cổ điển nên chọn loại đàn nào?

Chúng tôi luôn khuyên người mới bắt đầu nên chọn một cây piano (cơ hoặc điện) có 88 phím nặng tiêu chuẩn. Đây là nền tảng vững chắc nhất để phát triển kỹ thuật ngón tay và có thể chơi được mọi thể loại âm nhạc, bao gồm cả Baroque.

[elementor-template id=”9281″]

Xem thêm:

• Nên mua đàn piano điện hay đàn piano cơ?
• Piano điện hãng nào tốt nhất hiện nay?
• Các thương hiệu đàn piano nổi tiếng

Quan trọng nhất là hãy chọn nhạc cụ truyền cảm hứng và phù hợp nhất với mục tiêu, điều kiện của bạn. Hành trình khám phá âm nhạc Baroque sẽ luôn đầy thú vị dù bạn bắt đầu với nhạc cụ nào.

Nếu bạn cần tư vấn sâu hơn để chọn chọn Cembalo, Clavichord hay Piano hiện đại phù hợp nhất cho hành trình âm nhạc Baroque của mình, đừng ngần ngại liên hệ website trungnguyenpiano.com hoặc hotline 0326.630.975 với đội ngũ chuyên gia của chúng tôi hoặc đến trải nghiệm trực tiếp tại showroom.